Zomergast Ahmed Aboutaleb gemist? Vijf hoogtepunten van de uitzending
Voor nrc.nl schreef ik een aantal keer over de hoogtepunten van Zomergasten.
De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb was gisteravond Zomergast: drie uur lang sprak hij met presentator Wilfried de Jong over opgroeien in armoede, Geert Wilders, poëzie en Vader Abraham.
De fragmenten die hij liet zien, kwamen uit de hele wereld: een Libanese zangeres, een ouderwetse Hollandse reportage over arbeidsmigranten, een dichteres uit Noord-Soedan, Mohammed Ali, Ghandi en Nelson Mandela. Wat dat betreft een kleurrijke avond, met een mix van cultuur en politiek. Wat heb je gemist? NRC zet vijf hoogtepunten op een rij.
1. De behandeling van Marokkaanse gastarbeiders in de jaren zestig door de Nederlandse overheid
Een van de eerste fragmenten die Aboutaleb liet zien was een reportage van televisiejournalist Jaap van Meekren in de jaren zestig, over het begin van de migratie van arbeiders uit Marokko naar Nederland.
Jaap van Meekren. Screenshot via VPRO.nl
In het fragment zien we gastarbeiders zich melden bij ambtenaar van Sociale Zaken, Simon Evert Jongejan. En hoe de jongemannen binnen twee zinnen door deze afgezant van de Nederlandse regering worden afgekeurd. Zo komt een jonge Marrokkaan de kamer van Jongejan binnenlopen. Hij wordt gevraagd of hij Frans spreekt en hoeveel jaar hij op school heeft gezeten. De jongen spreekt Frans en heeft acht jaar op school gezeten. Jongejan zegt “Afgewezen, ik zoek een ander type”. En zo gaat het met nog een hele rij jonge Marokkanen die graag in Nederland willen werken.
Na het fragment zegt Aboutaleb:
“Ik word er stil van; het is zo mensonwaardig. Ik ben boos op de Marokkaanse regering dat zij dit hebben laten gebeuren.”
Aboutaleb zegt dat er ook beelden zijn van hoe mensen in de mond werden gekeken. “Als paarden werden ze gekeurd, het leek wel een slavenmarkt. Ik vind het belangrijk om dit beeld ook eens te laten zien.”
Redacteur Thomas de Veen, die de aflevering recenseert voor NRC Handelsblad, zegt over dit fragment:
“Het filmpje laat een kant van de regering zien die we nog niet kennen, interessant. Ik vond het ook mooi dat Aboutaleb een compliment maakte aan de journalist, aan Van Meekren die kritische vragen stelt aan Jongejan.”
Bekijk het fragment.
2. Dichters hebben het moeilijk in de islamitische wereld
Gisteravond leerden we de dichter Adonis kennen, waarmee Aboutaleb zich verwant voelt. Adonis is geboren in een boerendorp, verhuisde later naar Beiroet, een moment dat hij “zijn tweede geboorte” noemt. Nog later woont hij in Parijs, waar hij “zich echt vrij voelt”. Aboutaleb:
“Ik moest als jongetje water uit een put in het dorp halen halen, dus ik herken veel van de verhalen uit zijn jeugd.”
De Jong vraagt waarom hij zich verwant voelt met (islamitische) dichters. Aboutaleb:
“Vanwege de drang om te zeggen wat je wil zeggen. In de islamitische wereld zijn er nog steeds plekken waar mensen geen literaire vrijheid hebben of waar mensen niet mogen zeggen wat ze willen zeggen.”
Bekijk het fragment met de quote over kunnen zeggen wat je wil.
3. De Israëliërs en Palestijnen hebben een leider nodig
De Jong en Aboutaleb spraken over de situatie in Jeruzalem, over Israël versus Palestina. De presentator vroeg of Aboutaleb een oplossing in gedachten had voor dit conflict. Aboutaleb:
“Ze moeten elkaars bestaan gaan accepteren. Daar is goed leiderschap voor nodig en dat is nu niet aanwezig, niet aan de Israëlische kant en niet aan de Palestijnse kant.”
De Jong: “Kan het volk het niet oplossen?”
Aboutaleb:
“Nee, daar is een leider voor nodig. Je kan niet een raampje open doen en aan de mensen vragen: wat wil je hebben? en het dan zo doen. Zo werkt het niet. Je hebt iemand nodig die voorloopt op de samenleving.”
Iets later op de avond noemt de burgemeester “de zachte kracht” van ontwikkelde islamitische vrouwen. “Die gaan het verschil maken in de wereld, daar ben ik van overtuigd.”
Bekijk het fragment.
4. Wil je premier worden?
Interessant was de visie van de burgemeester over de rol van steden in de samenleving, in vergelijking met de overheid. De stad wordt belangrijker dan de staat, zei hij. Wat ook impliceert dat gemeentebesturen belangrijker worden dan de rijksoverheid.
In dat licht benoemt De Jong dat Aboutaleb de laatste tijd wordt genoemd als potentiële kandidaat voor het premierschap. Wil je premier worden, vraagt de presentator. Aboutaleb: “Wie de vraag stelt, moet hem ook beantwoorden.”
De Jong: “Na wat je net hebt verteld, zou ik het onbegrijpelijk vinden als je nu zegt dat je ooit premier wilt worden.” De Jong probeert de hand erop te schudden, en Aboutaleb te laten beloven dat hij niet premier zal zijn over een paar jaar, maar dat doet Aboutaleb niet. “Lafaard!” zegt De Jong.
Bekijk het fragment.
5. Aboutaleb nodigt Wilders een jaar na “Minder Marokkanen” uit om zijn plan uit te leggen
Tijdens zijn verkiezingscampagne in maart 2014 liet Wilders zijn aanhang scanderen dat ze minder Marokkanen wilden.
Na het fragment zegt Aboutaleb:
“Ik heb lang gezwegen over wat Wilders hier zei. Ik heb er wel veel gesprekken over gehad met mijn ouders. Mijn vader had twee banen, eentje overdag en eentje ‘s avonds. Hij heeft jarenlang enorm hard gewerkt. En nu moeten zij van Wilders aanhoren dat zij tot de categorie behoren waarvan er minder mogen zijn. Niet omdat ze iets verkeerds hebben gedaan. Maar omdat ze de Marokkaanse identiteit hebben. Dat doet pijn.”
Aboutaleb zegt Wilders te willen uitnodigen voor een gesprek.
“Wilders heeft erbij gezegd dat hij dat gaat regelen. Dan heeft de samenleving er recht op te weten hoe hij dat gaat doen. Als hij zegt: “Minder Marokkanen? Goed, dat gaan we regelen”, dan impliceert dat dat hij een plan heeft. Ik vind dat de samenleving het recht heeft om dat plan te kennen. Ik nodig hem uit daar expliciet over te zijn. Komt hij mijn ouders halen?”
Bekijk het moment waarop Aboutaleb Wilders uitnodigt.
Zomergasten in 5 minuten
Hier een compilatie van de avond:
Bekijk de hele uitzending terug bij de NPO.