Een donornier van A naar B: zo werkt orgaantransport
Schoonmakers hebben dinsdagavond laat in een trein in Duitsland een gestolen koffer teruggevonden met donormateriaal. Het gaat om een gekoelde koffer met beenmerg. Eerder werd bericht dat het om een donornier zou gaan. De koffer werd dinsdag in het Duitse Siegburg gestolen.
<h2>De vraag die dit teweegbrengt</h2>
Hoe werkt die wereld van orgaantransport eigenlijk? Op onze redactie dacht een aantal mensen dat organen alleen per ambulance werden vervoerd. Of ten minste met de auto. Maar dat kan dus ook met het openbaar vervoer? En wie brengt een lever van A naar B? Moet dat een arts zijn?
<h2>Bellen met de Nederlandse Transplantatie Stichting</h2>
De Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) is in Nederland verantwoordelijk voor het vervoer van alle organen die bestemd zijn voor transplantatie. Kirsten Ooms, beleidsmedewerker bij de NTS, legt uit welke route een orgaan aflegt op het moment dat het in aanmerking komt voor transplantatie. Orgaandonatie vindt alleen plaats als er een Ja-registratie is in het Donorregister of toestemming van de familie.
We leggen <strong>de reis van een orgaan</strong> uit aan de hand van een voorbeeldsituatie.
Stel, een arts meldt dat er mogelijk een donororgaan beschikbaar komt: een patiënt is hersendood en ligt aan de beademing zodat de organen goed blijven. Ooms:
<blockquote>”De intensive-care-arts belt dan met een transplantatiecoördinator: ‘Er ligt hier een mogelijke donor.’ De transplantatiecoördinator – een verpleegkundige of arts verbonden aan een UMC – gaat dan naar het donorziekenhuis. Daar brengt hij samen met de intensive-care-arts de donor in kaart: de status van de patiënt wordt doorlopen, de reden voor opname, het proces tijdens de opname, welke medicijnen de patiënt gebruikt, de bloeddruk, et cetera. De hele medische voorgeschiedenis plus medische situatie op dat moment.”</blockquote>
De coördinator bespreekt samen met de arts welke organen geschikt zijn voor transplantatie. Vervolgens worden deze aangemeld bij <a href=”https://www.eurotransplant.org/cms/”>Eurotransplant</a> en zij matchen het donororgaan aan een of meerdere patiënten op de wachtlijst. Deze (internationale) uitwisseling van organen gebeurt door Eurotransplant in acht landen.
Vervolgens gaat de tranplantatiecoördinator alles organiseren om ervoor te zorgen dat de uitname-operatie kan plaatsvinden en de uitgenomen organen worden vervoerd naar de ziekenhuizen waar de ontvangers liggen: een operatiekamer, chirurgisch team en OK-assistenten regelen, plus het transport naar het ziekenhuis van de ontvanger.
<h2>Acht organen afstaan</h2>
Elke donor kan tot acht organen afstaan. Een chirurgisch team gaat op pad om alle buikorganen uit te nemen die geschikt zijn: nieren, alvleesklier, lever en eventueel een stukje darm. Zo’n team reist met een <strong>speciaal ingerichte ambulance</strong>, een zogeheten ZUT-bus (Zelfstandig Uitname Team) naar het donorziekenhuis; daarin zit ook al het materiaal dat nodig is voor de operatie.
Als hart en longen ook geschikt zijn voor transplantatie gaat het anders: uitname van die organen doet het team dat het orgaan ook gaat transplanteren bij de ontvangende patiënt. Ooms:
<blockquote>”Dus stel dat een hart naar een patiënt in Groningen gaat, dan komt het Gronings team naar het donorziekenhuis. Of als de longen naar een patiënt in Berlijn gaan, dan komt er een Berlijns team om het orgaan uit te nemen.”</blockquote>
<h2>Elk orgaan in een aparte doos</h2>
In het donorziekenhuis gaan alle buikorganen apart in een doos en zijn dan klaar voor transport. Buikorganen reizen in principe alleen, dat wil zeggen: alleen met een chauffeur, er gaat geen arts mee.
Ooms:
<blockquote>”In Nederland maken we nooit gebruik van de trein. Al het transport is per auto, vliegtuig of helikopter, afhankelijk van hoe snel een orgaan vervoerd moet worden.”</blockquote>
Hart en longen kunnen maar vier tot zes uur buiten het lichaam en worden “met spoed” vervoerd, bijvoorbeeld in een ambulance-auto die snel rijdt met blauwe zwaailichten en sirene.
Afhankelijk van de afstand of hoe snel een orgaan bij de ontvanger moet zijn, kan er een <strong>vliegtuig worden gecharterd</strong>.
<blockquote>”Nieren gaan nooit op een chartervlucht, maar kunnen wel op een reguliere lijnvlucht. Ze worden dan meegegeven aan een bemanningslid die ervoor zorgt dat de orgaandoos in een afgesloten ruimte wordt bewaard. Nieren kunnen tot 24 uur buiten het lichaam zijn, maar: hoe sneller getransplanteerd, hoe beter.”</blockquote>
Eurotransplant regelt dat het ziekenhuis waar de ontvanger is, wordt ingelicht en dat er een OK en een team beschikbaar zijn voor de transplantatieoperatie.
<h2>Het proces in beeld</h2>
Bekijk hieronder de video van Eurotransplant: over het allocatiecentrum, de plek waar 24 uur per dag matches worden gemaakt tussen orgaandonoren en ontvangers.
<iframe frameborder=”0″ height=”281″ src=”https://player.vimeo.com/video/127930343″ width=”500″></iframe>
<a href=”https://vimeo.com/127930343″>Dutch voice-over. Eurotransplant – More than a Match</a> from <a href=”https://vimeo.com/user36354217″>Eurotransplant Leiden</a> on <a href=”https://vimeo.com”>Vimeo</a>.
<h2>Als elke minuut telt</h2>
Medical Emergency Transport (MET-R) is gespecialiseerd in medisch (spoed)vervoer, zoals bloed, weefsel en prijzige operatiematerialen. Voor Tarik Kabdani, voormalig chauffeur en nu Landelijk Operationeel Manager bij MET-R, is medisch materiaal van A naar B brengen dagelijkse kost. Kabdani:
<blockquote>“Als je dagelijks op de weg zit met dit soort materiaal, wordt het normaal. Toch besef je als chauffeur dondersgoed wat je bij je hebt en hoe belangrijk het is dat het op tijd aankomt op de plaats van bestemming.”
</blockquote>
Als Kabdani medische producten of materialen vervoert, doet hij de auto altijd op slot. Verder is het zaak om de materialen stevig vast te zetten en precies te weten hoe lang deze onderweg mogen zijn. Ook houdt Kabdani in de gaten dat er altijd een plan B is; bij het naderen van een file wil hij snel de vluchtstrook kunnen bereiken. Kabdani:
<blockquote>“Bij elk transport horen wij wat de uiterlijke levertijd is. Als we haast hebben, mogen we over de vluchtstrook of de busbaan. Bij bloedspoed mogen we zwaailichten en sirene aanzetten. Rijden we met sirene: dan telt elke minuut.”</blockquote>
Het aanzetten van de zwaailichten en de sirene gebeuren altijd in overleg met de Landelijke Meldkamer, die weer in contact staat met het ziekenhuis. Uiteindelijk bepaalt het ziekenhuis of er met zwaailicht en sirene gereden mag worden.
Het programma <em>Blik op de weg</em> maakte een korte documentaire over orgaantransport:
<h2>Orgaandonatie stijgt voor zesde jaar op rij</h2>
Vorig jaar stonden 271 mensen een orgaan voor transplantatie af na hun overlijden. Dat is het <a href=”http://www.nrc.nl/nieuws/2015/05/27/orgaandonatie-stijgt-voor-zesde-jaar-op-rij-maar-doel-is-niet-gehaald/”>hoogste aantal</a> orgaandonoren ooit, blijkt uit het <a href=”http://www.transplantatiestichting.nl/nieuws/hoogste-aantal-orgaandonoren-ooit”>vandaag gepubliceerde jaarverslag</a> van de Nederlandse Transplantatie Stichting.
Bij leven doneerden ruim 530 mensen een nier of een (deel van de) lever – de enige organen die levenden kunnen laten transplanteren. Dat betekende een stijging van drie procent ten opzichte van 2013.