Categorieën archief

“Comazuipen, gebeurde dat ook op 5 mei 1945?”

– Dit verhaal van mij werd vandaag gepubliceerd in Trouw –

Wie kan die vraag beantwoorden? Er zal best veel gedronken zijn, het moet een enorm groot feest geweest zijn. Aan de andere kant, was er wel drank? Het is geen vraag die aan bod kwam tijdens de geschiedenislessen, maar het is er wel één die ik interessant vind. De details helpen me begrijpen hoe het oorlogsleven was en hoe de bezette Nederlanders zich voelden. Hoe was het om na 8 uur niet meer de straat op te mogen? En als je nou hevig verliefd was op de buurjongen, nam je dan toch het risico? “Oma, bent u wel eens via de dakgoot naar het huis van de buren geslopen?”

Lees verder

getagged , , , , , ,

Artis in oorlogstijd: Duif aan het spit

Er zijn wel meer zenders dan alleen National Geographic die een WOII-weekje hebben. Op het blog deze week de meest boeiende reportages. Vandaag een gesprek dat ik hoorde op de radio, bij Spijkers met Koppen.

Wist je dat er tijdens de oorlog in totaal 250 tot 300 onderduikers in dierentuin Artis in Amsterdam hebben gezeten?

Ze wisten het in principe niet van elkaar, maar soms kwamen ze elkaar tegen, als ze bijvoorbeeld midden in de nacht een ommetje maakten. De onderduikers zaten verstopt in de holle kunst-apenrots, op de hooizolders en in de kelders van het aquarium waar het water werd gezuiverd. Artis medewerkers gaven ze te eten, incidenteel werd er een hert geslacht. Er werden ook dieren gejat, hongerige Amsterdammers hebben duiven en kippen gestolen, en zelfs het varken van de kinderboerderij. Beluister de uitzending en ontdek hoe dit precies ging: Maarten Frankenhuis, auteur van het boek Droomonderduik en oud-directeur van Artis, vertelt bevlogen over het oorlogsleven in de Amsterdamse dierentuin én over het mysterie rondom het gestolen varken, dat werd ontrafeld toen hij met pensioen ging.

Lees verder

getagged ,

Hoe bruin was die snor van Hitler eigenlijk?

Voor alle oorlogs-geïnteresseerden onder ons: vanavond begint op National Geographic de serie Apocalypse World War II met nooit eerder vertoonde én ingekleurde filmbeelden.

National Geographic heeft dankzij de bijdrage van een aantal privé-verzamelaars en archivisten nooit eerder vertoonde oorlogsbeelden gerestaureerd en ingekleurd (Hoe cool? Ik dacht dat deze technieken alleen waren weggelegd voor Oude Meesters en andere beroemde schilderdoeken, maar filmbeelden kunnen dus ook opgeknapt worden en van een kleurtje voorzien). Dat inkleuren gebeurt tegenwoordig digitaal en gaat zo: in een film staat elke tint wit, grijs of zwart voor een bepaalde kleur. Vroeger werden zwart-witfilms beeldje voor beeldje ingekleurd, omdat dat nu digitaal kan, gaat dat tegenwoordig veel sneller. Ik ben heel benieuwd naar het effect hiervan. En of de beelden inderdaad meer indruk maken in kleur. Bekijk hier alvast de trailer en installeer je vanavond met een pizza voor de pit.

Lees verder

getagged , , ,

Anno 2012 nog steeds geen dichterlijke vrijheid?

Gistermiddag meldde het Nationaal Comité 4&5 mei dat het gedicht Foute Keuze van de 15-jarige Auke de Leeuw, niet voorgedragen zal worden tijdens de dodenherdenking op de Dam. Eerder liet het Auschwitz Comité weten de dodenherdenking te zullen boycotten als Auke zijn gedicht mocht voorlezen. Ook het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) was teleurgesteld in de keuze van het gedicht.

Het Comité gaf een vrij schimmige verklaring voor de terugtrekking van het gedicht:

Lees verder

getagged , , , , ,

Het toppunt van ‘WOII anno 2012’

Mijn ultieme ‘WOII anno 2012’-moment was afgelopen donderdag. In boekhandel Athenaeum op het Spui was de presentatie van mijn boek Vrij spel, gebaseerd op de belevenissen van mijn oma tijdens de Tweede Wereldoorlog. De foto’s spreken voor zich: mijn oma met het boek, priceless.

En de etalage van Athenaeum op het Spui in Amsterdam: een slinger met jeugdfoto’s van mijn oma, die 17 jaar is als de oorlog uitbreekt en in verzet gaat. Die foto’s hangen nu in de etalage van de boekhandel. Mijn oma zei:

‘Die etalage, dat is toch wel WOII anno 2012 ten top hè lieveke’.

getagged , , ,

Afgehakte duivenpootjes als bewijs

Niet alleen radio’s en verzetskranten werden door de Duitsers verboden. Ook duiven mochten tijdens de bezetting niet vrij rondvliegen. Ik schreef al eerder over oorlogsduiven, maar in het kader van ‘Wat zou jij doen?‘ vandaag de vraag: Zou jij je postduif inleveren?

Duivenbrigade – In Amsterdam hield vanaf juni 1940 de Duivenbrigade de duiven in de gaten. Niet echt een sexy beroep (‘Dag, ik ben Sjors, ik werk bij de Duivenbrigade. Zou ik jou eens uit eten mogen nemen?’) maar dat terzijde. De brigade bestond en was onderdeel van ‘een speciale politie-eenheid’ om te controleren dat er geen duiven, met mogelijk geheime boodschappen, door de lucht vlogen.

Pootje hakken – Vanaf 1940 mochten duiven al niet meer vrij uitvliegen en vanaf ’42 mocht je überhaupt geen duiven meer houden. Losvliegende duiven moesten worden ingeleverd bij de burgemeester. Als je zelf duiven hield, moest je de pootjes komen afgeven. De afgehakte, geringde pootjes waren het bewijs dat je inderdaad je duiven had gedood. Zou jij dit doen?

getagged , , ,

Zou jij je iPhone inleveren of behendig in een pindakaaspot verstoppen?

Wat zou jij doen? Twee jaar geleden zou ik bij het horen van deze woorden meteen denken aan Ali B en Marco Borsato. Maar sinds mijn gespeur in archieven, bibliotheken en het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, heb ik andere associaties bij deze vraag.

Over 10 dagen verschijnt mijn roman Vrij spel, over een verzetsvrouw, nu de laatste vrouwelijke Engelandvaarder die nog leeft. Voor dat boek heb ik maandenlang geprobeerd me te verplaatsen in de koppies van verzetsmensen en me continu afgevraagd: Wat zou ik doen? Bij die vraag denk ik nu dus niet meer direct aan Ali B, op zich een fijne bijkomstigheid.

De dingen die ik tegenkwam, zetten mij aan het denken. Daarom, deze week hier een verzameling van allerlei interessante verhalen en documenten die ik tijdens mijn speurtocht in het verleden vond en waarvan ik benieuwd ben wat ze met jou doen. Dus, lees en bedenk: Wat zou jij doen?

Op 13 mei 1943 deelde de Duitse bezetter mede dat alle radiotoestellen moesten worden ingeleverd. Dat deed je doen door je radio naar het politiebureau of het postkantoor te brengen. Ieder toestel kreeg een kaartje met naam, adres en beroep van de eigenaar.

De eigenaar werd verplicht zijn antenne binnen drie maanden af te breken en radiohandelaren moesten een overzicht maken van hun complete voorraad en die lijst binnen drie weken inleveren bij de politie.

Wie zijn radio achterhield, liep het risico in een concentratiekamp te belanden. Nederlanders bleken ‘creatief met radio’: ze verstopten hun toestel in boeken, tussen de pannendeksels in het keukenkastje en op zolder of leverden een kapot toestel in. De bruikbare radio hielden ze thuis achter. Wat zou jij doen?

getagged , , , , ,

Zou jij iemand anders in jouw plaats naar een concentratiekamp laten gaan?

Gister keek ik de uitzending van Andere Tijden van afgelopen zondag, getiteld Geweten in de oolog. Een mooie dubbelzinnige titel, want het gaat dus over het geweten in de oorlog (Wat doe je en wat laat je?) maar daarmee ook over de vraag in hoeverre mensen wisten dat ze direct of indirect een schakel werden in de Jodenvervolging.

In de uitzending vertellen een politieman, een marechaussee, een spoorbeambte en een joodse jurist op de afdeling ‘arierverklaringen’ in Westerbork over hun dilemma’s. En over de heftige beslissingen. Jurist Henri bijvoorbeeld vertelt dat hij als ingezetene van kamp Westerbork precies wist wat het transport naar het oosten betekende en dat hij door zijn functie als administratief medewerker, zijn eigen vertrek heeft uitgesteld. In zijn plaats vertrokken anderen naar het ‘werkkamp‘.

Opmerkelijk: de interviews werden in 2004 al afgenomen in het kader van het internationale onderzoeksproject Witnesses, Collaborators and Perpetrators. Nu alle vier de sprekers niet meer leven, zijn de beelden pas openbaar gemaakt.

Bekijk hier deze bijzondere uitzending:

http://embed.vpro.nl/player/?src=urn:vpro:media:program:13237116&skin=geschiedenis

getagged , , , ,

De 5 beste Nederlandse oorlogsfilms

In de winter is er couch potato-tijd die gedood moet worden, bonte was die niet droogt en uren waarin het niet erg is om na twintig minuten te besluiten: ‘Nee, dit is toch geen film voor mij’ en dan de volgende dvd te proberen. Maar in de zomer is dat anders. Er zijn terrasjes. Daarom een overzichtelijk aantal films op deze lijst: de 5 beste oorlogsfilms van eigen bodem.

Lees hieronder waarom je deze films gezien moet hebben. En, mis je een film in deze lijst? Een top-5 kan natuurlijk een top-10 worden, suggesties inzenden is gratis.

5Zwartboek

Er zitten allerlei thema’s in: liefde, vriendschap, twijfel en verraad. Het decor is ietwat geromantiseerd. Ik heb deze film met mijn oma gekeken en toen hoorde ik op rechts continu: ‘Zo was het niet’, ‘Zo is het niet gegaan’, ‘Zo zagen wij er niet uit’. Toch staat het verhaal op nummer 5, omdat het laat zien hoe moeilijk de keuzes in oorlogstijd zijn, en het gevaar van vlinders in je buik mee laten wegen bij het nemen van beslissingen.

4 Het meisje met het rode haar

Rechtenstudente Hannie Schaft verricht koerierswerk voor een verzetsgroep. Nadat een jongen voor haar ogen wordt neergeschoten, besluit ze zich harder op te stellen. Samen met haar minnaar Hugo pleegt ze aanslagen op collaborateurs. De film is niet alleen de moeite waard vanwege het verhaal, maar ook vanwege het decor, de oude drukpersen, de stations en de indrukwekkende stilte, leegte die deze film soms uitstraalt terwijl het in haar hoofd zo’n chaos moet zijn. De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Theun de Vries.

3Soldaat van Oranje

Klassieker uit 1977, gebaseerd op de bestseller van Erik Hazelhoff Roelfzema, het icoon van het Nederlandse verzet. Een verhaal over kameraadschap, avonturiers en de intense pijn van verraad. Geweldig decor. Een film waar je nationalistische hart sneller van gaat kloppen.

2Oorlogswinter

Ultiem jongensverhaal waar iedereen zich mee kan identificeren. Ja, ook als je een meisje bent. Naïviteit, zorgzaamheid, geheimpjes bewaren en verraad van de laatste persoon van wie je het zou verwachten. Gebaseerd op het boek van Jan Terlouw.

1De Tweeling

Indrukwekkend verhaal, zo’n onwerkelijke situatie, over een tweeling die voor de oorlog uit elkaar wordt gehaald. De ene groeit op in bezet Nederland, de ander in Duitsland. Als ze stokoud zijn, komen ze elkaar tegen in een kuuroord. Heden en verleden wisselen elkaar af en het is ongelofelijk om te zien hoe twee mensen die qua leven en opvoeding zo verschillend zijn, toch naar elkaar toetrekken vanwege de bloedband. Gebaseerd op het boek van Tessa de Loo.

Vind je dat er een titel ontbreekt? Laat je reactie achter!

getagged , , , , , , , , , , ,