Categorieën archief

Zou jij je iPhone inleveren of behendig in een pindakaaspot verstoppen?

Wat zou jij doen? Twee jaar geleden zou ik bij het horen van deze woorden meteen denken aan Ali B en Marco Borsato. Maar sinds mijn gespeur in archieven, bibliotheken en het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, heb ik andere associaties bij deze vraag.

Over 10 dagen verschijnt mijn roman Vrij spel, over een verzetsvrouw, nu de laatste vrouwelijke Engelandvaarder die nog leeft. Voor dat boek heb ik maandenlang geprobeerd me te verplaatsen in de koppies van verzetsmensen en me continu afgevraagd: Wat zou ik doen? Bij die vraag denk ik nu dus niet meer direct aan Ali B, op zich een fijne bijkomstigheid.

De dingen die ik tegenkwam, zetten mij aan het denken. Daarom, deze week hier een verzameling van allerlei interessante verhalen en documenten die ik tijdens mijn speurtocht in het verleden vond en waarvan ik benieuwd ben wat ze met jou doen. Dus, lees en bedenk: Wat zou jij doen?

Op 13 mei 1943 deelde de Duitse bezetter mede dat alle radiotoestellen moesten worden ingeleverd. Dat deed je doen door je radio naar het politiebureau of het postkantoor te brengen. Ieder toestel kreeg een kaartje met naam, adres en beroep van de eigenaar.

De eigenaar werd verplicht zijn antenne binnen drie maanden af te breken en radiohandelaren moesten een overzicht maken van hun complete voorraad en die lijst binnen drie weken inleveren bij de politie.

Wie zijn radio achterhield, liep het risico in een concentratiekamp te belanden. Nederlanders bleken ‘creatief met radio’: ze verstopten hun toestel in boeken, tussen de pannendeksels in het keukenkastje en op zolder of leverden een kapot toestel in. De bruikbare radio hielden ze thuis achter. Wat zou jij doen?

getagged , , , , ,

Zou jij iemand anders in jouw plaats naar een concentratiekamp laten gaan?

Gister keek ik de uitzending van Andere Tijden van afgelopen zondag, getiteld Geweten in de oolog. Een mooie dubbelzinnige titel, want het gaat dus over het geweten in de oorlog (Wat doe je en wat laat je?) maar daarmee ook over de vraag in hoeverre mensen wisten dat ze direct of indirect een schakel werden in de Jodenvervolging.

In de uitzending vertellen een politieman, een marechaussee, een spoorbeambte en een joodse jurist op de afdeling ‘arierverklaringen’ in Westerbork over hun dilemma’s. En over de heftige beslissingen. Jurist Henri bijvoorbeeld vertelt dat hij als ingezetene van kamp Westerbork precies wist wat het transport naar het oosten betekende en dat hij door zijn functie als administratief medewerker, zijn eigen vertrek heeft uitgesteld. In zijn plaats vertrokken anderen naar het ‘werkkamp‘.

Opmerkelijk: de interviews werden in 2004 al afgenomen in het kader van het internationale onderzoeksproject Witnesses, Collaborators and Perpetrators. Nu alle vier de sprekers niet meer leven, zijn de beelden pas openbaar gemaakt.

Bekijk hier deze bijzondere uitzending:

http://embed.vpro.nl/player/?src=urn:vpro:media:program:13237116&skin=geschiedenis

getagged , , , ,