Carlijn Vis

(In de aanloop naar 4&5 mei schreef ik dit bericht voor Volkskrant.nl)

Mijn oma zat tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet. Op een dag zag ze in de verte een overvalauto en sprong net op tijd uit de trein. Ze deed er acht maanden over om van Amsterdam naar Londen te vluchten, via enorme omwegen die ze grotendeels te voet aflegde. In Engeland trouwde ze met een van de Soldaten van Oranje. Dat ontdekte ik pas toen ik mijn oma ernaar vroeg.

Vorig jaar schreef ik haar verhaal op. Een paar maanden lang ging ik elke zondag naar haar toe en vroeg haar alles wat ik wilde weten over haar belevenissen tussen ’40 en ’45. Ze gaf overal antwoord op. (Zo leerde ik bijvoorbeeld wat ‘kapotjes’ waren …). Zelf heeft mijn oma nooit iets opgeschreven, geen dagboek bijgehouden, geen brieven bewaard, geen reisverslag achteraf. Niets.

Er zijn momenten waarop ik haar stilletjes heb vervloekt. Ze had zo veel meegemaakt, waarom heeft ze daar nooit aantekeningen van gemaakt? Dat was nu zulk waardevol materiaal geweest voor het boek. Maar mijn oma was destijds helemaal niet onder de indruk van haar eigen leven, nog steeds niet trouwens. Bovendien was ze bezig met overleven en na de oorlog lag de focus op vooruitkijken, de toekomst, de wederopbouw van Nederland. Ze had helemaal geen tijd om haar eigen geschiedenis op te schrijven.

Sinds mijn roman Vrij spel verscheen, zeggen mensen regelmatig tegen mij dat ze ook graag hun oma of opa hadden willen interviewen over de oorlog. Dat ze nog zo veel onbeantwoorde vragen hebben over het leven in die tijd. Dit is het moment om ze te stellen. Misschien is het niet mogelijk om je eigen oma te interviewen, maar kan de oma van iemand anders toch je vragen beantwoorden. Nu is het moment waarop jong en oud nog met elkaar in gesprek kunnen over die tijd. Zo ontstond het idee om in de aanloop naar 4 en 5 mei die oorlogsvragen te verzamelen.

De naam van het project (vragenaanoma.nl) is symbolisch, het mag een persoonlijke vraag zijn die je graag aan je eigen oma of opa zou willen stellen, maar het mag ook een algemenere vraag zijn over het leven tijdens de oorlog, bijvoorbeeld: ‘Werden verjaardagen gevierd tijdens WOII?’, ‘Hebben jullie ook bloembollen gegeten?’ of ‘Hoe was het om verliefd te zijn in oorlogstijd?’

Na 4 en 5 mei ga ik op zoek naar de antwoorden. Ik ontmoette in het afgelopen jaar meerdere sprankelende 90-plussers met wie ik graag in gesprek ga over ’40 – ’45. De enorme vragenlijst zal ik aan hen voorleggen.

Schrijfster Carlijn Vis debuteerde in 2012 met de roman Vrij spel. In de aanloop naar 4 en 5 mei verzamelt Vis oorlogsvragen van anderen. Wat zou jij nog van je oma of opa willen weten over de Tweede Wereldoorlog?

(Dit bericht verscheen op 25 april op Volkskrant.nl)