Maandelijks archief februari 2012

Weleens een duif aan een parachute gezien?

Nog één bericht over duiven. Maar dan wel een uitsmijter. Want wist je dat duiven tijdens de oorlog aan een parachute gedropt werden in bezet gebied?

Vooral de Britten en de Amerikanen verkregen op deze manier inlichtingen. De duiven werden met een parachute gedropt in bezet gebied. Het was de bedoeling dat de duif dan door daar gelegerde troepen of inwoners in bezet gebied werd gevonden. Aan de poot hing een kokertje met een bericht waarin de vinder werd aangespoord om informatie, vaak van militaire aard, door te geven. Wist je bijvoorbeeld de locatie van een vliegbasis of Duitse radarinstallaties? Dan kon je dat invullen op het formuliertje, terugstoppen in het kokertje en de vogel loslaten. De duif vloog dan terug naar zijn militaire hok.

Man & pigeon on a mission: Parachutisten namen ook vaak duiven mee op hun missie. Dan hingen de duiven niet zelf aan een parachute, maar werd dan samen met de agent in bezet gebied gedropt. De duiven werden ingepakt in een vest zodat ze hun vleugels tijdens de sprong niet konden uitslaan en door de parachutist voor zijn borst vastgehouden. Na de landing schreef de agent snel op wat hij vanuit de lucht had gezien, bijvoorbeeld informatie over een Duits luchtafweergeschut, en loste de duif met de vijandelijke informatie.

Zo werkte dat dus: de duif werd meegenomen naar een voor hem onbekend gebied en vloog met verse informatie terug naar huis, naar zijn militaire hok, zijn thuisbasis. Daar plukt iemand het briefje van de poot en zo komt de boodschap aan bij de legerbasis.

Getallen: Van de 16.000 duiven die de Britse inlichtingendienst dropte, keerden er maar 1800 terug. Wat is er met de rest gebeurd? Dat is gissen: veel duiven werden niet gevonden, anderen werden ingeleverd bij de Duitsers. Als de postduiven wel werden gelost, waren er onderweg naar Engeland nog hindernissen: aan de kust bijvoorbeeld hadden de Duitsers afgerichte haviken geplaatst om de postduiven te onderscheppen.

getagged , , , , , , ,

De Soldaat van Oranje onder de duiven

In duivenland is G.I. Joe een BN-er. Nee, nu doe ik hem tekort, zijn roem is vergelijkbaar met die van Wereld Bekender Nederlander. Ja, G.I. Joe is een heuse WBD: Wereld Beroemde Duif. De Soldaat van Oranje onder de duiven zeg maar. Een held.

G.I. Joe werd geboren op 24 maart 1943 in Detroit en kreeg de status van beroemdste postduif uit de wereldgeschiedenis omdat hij het leven redde van honderden inwoners van het Italiaanse dorpje Calvi Risorta en dat van de Britse troepen die daar waren gelegerd.

18 oktober 1943: De Amerikaanse geallieerden zouden Calvi Risorta bombarderen zodat de Britten het dorp konden bezetten. Maar dat liep anders. De Duitsers trokken zich voortijdig terug en de Britten namen het dorp in. Het bombardement moest dus worden afgelast. Via de radio is geprobeerd contact te maken, maar alle pogingen mislukten; binnen een half uur zou het bombardement beginnen. Toen werd G.I. Joe ingezet. Met een handgeschreven briefje aan zijn poot werd de duif naar het hoofdkwartier gezonden. Misschien voelde hij de druk op zijn schouders want de duif vloog 20 mijl (= 32,2 km.) in 20 minuten en kwam net op tijd aan bij de Amerikaanse legerbasis om het bombardement tegen te houden. De bommenwerpers taxiden al op de startbaan…

“G.I. Joe saved around a thousand military lives.”

Mark Clark, commandant in het Amerikaanse 5e leger –

Groeten uit Londen: In november 1946 ging G.I. Joe met de boot naar Londen. Hier ontving hij de Dickin Medaille voor zijn heldendaad. Deze onderscheiding werd aan slechts 31 andere oorlogsduiven toegekend, waarvan G.I. Joe de enige duif uit de Verenigde Staten was. It’s lonely at the top.

Op 3 juni 1961 stierf G.I. Joe, hij is 18 jaar geworden.

getagged , , , ,

Schieten ze je postduif uit de lucht?

Vrijdag schreef ik over het indrukwekkende verhaal van Tommy, een oorlogsduif die in 1942 geheime informatie had overgebracht van Nederland naar Engeland. Maar waarom werden postduiven eigenlijk ingezet? Postduiven waren de helden van de Eerste Wereldoorlog, maar ook in WOII zijn duizenden postduiven gebruikt om geheime berichten te verzenden. Een opvallend gegeven lijkt mij, omdat verbindingen via de radio en draadloze telegrafie in ’40 – ’45 al lang bestonden. Toch bleek het gebruik van duiven een stuk veiliger:

  1. Radiografische berichten werden door de bezetter regelmatig verstoord met behulp van een stoorzender
  2. De vijand kon meeluisteren
  3. Er werden vaak valse berichten verstuurd door infiltranten

Wat dat betreft waren die vogels tenminste betrouwbaar: bijna alle geloste duiven behaalden hun hok.

Bijkomend voordeeltje: duiven waren veel goedkoper dan radioapparatuur.

Marketing anno WOII: het medium afstemmen op het type bericht; duivenpost was perfect voor een specifiek soort berichten, zoals landkaarten, microfotografie en schema’s. Via een radioverbinding is het bijvoorbeeld verdomd ingewikkeld om de exacte plaats van een militaire basis aan te geven. Dan kan je beter een kruisje zetten op een landkaart en een postduif sturen.

Maar er waren ook risico’s. De Duitsers konden een duif uit de lucht schieten of roofvogels inzetten om postduiven te onderscheppen…

Morgen het verhaal van de bekendste postduif uit de wereldgeschiedenis: G.I. Joe. Redde  levens. So stay tuned.

 

getagged , , , ,

Geheimpje? Ik stuur wel even een postduif.

Wist je dat: duiven die tijdens WOII bijzondere opdrachten hadden uitgevoerd, later zijn geëerd met onderscheidingen?

De bekendste onderscheiding is de Dickin-medaille uit Engeland. Ik was benieuwd hoe dat precies in zijn werk ging, met die postduiven. Toen ik op zoek ging naar informatie, kwam ik een bijzonder verhaal tegen. Dick was 20 jaar oud toen de oorlog uitbrak. En hij was duivenmelker. Van de bezetter moesten alle duiven worden ‘opgeruimd’, maar Dick negeerde dat en zette zijn duiven in voor het verzet; hij was lid van een Haarlemse knokploeg. In de zomer van 1942 werd een gewonde Engelse postduif bij hem gebracht. Dick noemde de duif Tommy en verzorgde hem. Toen Tommy was opgeknapt, zette Dirk hem in als oorlogskoerier.

Op luchtpostpapier tikte hij een briefje met gegevens van een Duitse marinebasis in IJmuiden, een vliegveld bij Zwolle en informatie over Duitse afluisterposten in Friesland. Dirk vroeg of ze via Radio Oranje duidelijk wilden maken of Tommy de boodschap veilig had overgebracht. Hij rolde het briefje in een kokertje en bevestigde deze aan de poot van de duif.

Augustus 1942: “Tommy is veilig aangekomen,” klonk het over de radio. De haven in IJmuiden werd twee weken daarna gebombardeerd en die Duitse marinebasis is nooit meer gebruikt.

Na de oorlog kreeg Tommy in Londen een Dickin-medaille.

getagged , , ,

Geen Serious Request in 1942

Het is WOII Weetjes Week. Gister ging het over de Oscars, vandaag radio.

Wist je dat: Amerikaanse radiodeejays in 1942 geen verzoeknummers mochten draaien? The Department of War was bang dat de vijandelijke agenten elkaar via verzoeknummers geheime codes zouden doorgeven.

In Nederland was er Radio Oranje“De stem van strijdend Nederland”, het radioprogramma van de Nederlandse regering in ballingschap in Londen. De uitzending duurde een kwartier en werd om 9 uur ‘s avonds uitgezonden door de BBC.

De eerste uitzending was op 28 juli 1940. Een beroemde zin van Koningin Wilhelmina is:

“Wie op het juiste oogenblik handelt, slaat den Nazi op den kop. Ik heb gezegd”.

Niet verder vertellen: Hoofddoel van de uitzendingen was het volk moed inspreken, maar in de berichten werden ook geheime boodschappen voor het verzet verwerkt.

De bezetter had het luisteren naar de Engelse zenders verboden. Nederlanders moesten dus in het geheim naar Radio Oranje luisteren. De Duitsers hadden de bevolking verplicht om alle radio-ontvangers in te leveren, maar gemiddeld hield één op de vier huishoudens ze toch. De radio’s werden op allerlei creatieve manieren verstopt.

Hé, psst, op welke golflengte hebben jullie ‘m? Uitzendingen waren te beluisteren op 1500 meter (lange golf), 373, 285 en 261 meter (middengolf) en de 49-, 41- en 31-meterband (korte golf). De Duitsers plaatsten allerlei stoorzenders waardoor Radio Oranje op veel plaatsen alleen op de korte golf te beluisteren was.

Zelf een radio knutselen? Er waren ook kristal-ontvangers. Met de juiste spoel kon men Radio Oranje stoorvrij ontvangen met een koptelefoon. Hier was geen elektrische spanning voor nodig.

getagged , , , ,

Meer! Over de Oscars.

Gister schreef ik over de Oscars tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Leuk stuk, maar het was leuker geweest als je nog meer over de Oscars had verteld.’ Méér, méér, méér, hou ik zelf ook van als het om informatie gaat. Daarom, hieronder extra Oscar-weetjes, voor de hongerigen onder ons.

De Academy Awards worden jaarlijks in februari uitgereikt in het Kodak Theatre in Hollywood

Niet alles is goud wat er blinkt:

  • Het beeldje is 35,1 centimeter hoog en weegt 3,8 kilo.
  • De pop stelt een naakte ridder met vijf spaken voor. Gewapend met een zwaard houdt hij de wacht op een filmrol. De vijf spaken symboliseren de beroepen van prijswinnaars: acteurs, schrijvers, producers, technici en regisseurs.
  • De Oscar bestaat voor 92,5% uit tin, 2,5% koper en 5% antimoon. Het goud zit alleen aan de buitenkant; een dompellaagje van 24 karaat met een laag corrosiewerende lak eroverheen.
  • Er worden elk jaar 100 beeldjes gemaakt: 60 voor de winnaars en 40 reserve-exemplaren voor in de kluis.
  • De kostprijs is ongeveer 275 euro per stuk.

Lees verder

getagged , ,

Hier, een gipsen Oscar. Als we uitgevochten zijn, krijg je een echte.

Het is de ‘WOII Weetjes Week’, WWW voor intimi.

Wist je dat: er tijdens de oorlog een gebrek was aan metaal, en dat de Oscar-beeldjes in die jaren daarom van gips waren gemaakt?

Tussen 1942 en 1945 waren de Oscars van gips. De Academy wilde op die manier de oorlog in Europa steunen. Na de oorlog konden de gipsen exemplaren voor de originele ‘gouden’ worden ingeruild.

Lees verder

getagged , ,

Snel weg over het Hazepad

Op veler verzoek: een week vol met weetjes. Laten we het de ‘WOII Weetjes Week’ noemen. Vandaag staat de A12 in de schijnwerpers. Nu denk je natuurlijk: weetjes over een snelweg, seriously? Are you for real? Ja. De feitjes over deze autobahn zullen je verbazen.

Wist je dat: de rijksweg 12 (nu A12) een paar weken na de Nederlandse capitulatie door de bezetter Kriegswichtig (van belang voor de oorlogsvoering) is verklaard? Fritz Todt, in Nazi-Duitsland verantwoordelijk voor de aanleg van Reichsautobahnen, wilde de rijksweg noordelijk om Arnhem verlengen en hem dan aansluiten op de Hollandlinie richting Oberhausen.

Oorlogshumor: de omwonenden noemden de rijksweg al snel Hazepad, in de hoop dat de bezetter als de wiedeweerga over deze weg zou terugkeren naar Duitsland.

Het einde van Fritz: in 1942 kwam Todt om bij een vliegtuigongeluk. Zijn taken werden overgenomen door Albert Speer, een man die het verlengen van de Hollandse rijksweg naar de Duitse grens helemaal niet van belang voor de oorlogsvoering vond. Hij stelde in 1942 als een speer een bouwstop in.

Verder over de A12: het traject tussen Den Haag en verkeersplein Oudenrijn is aangelegd tussen 1933 en 1940 en is daarmee de oudste autosnelweg van Nederland.
Trots op Nederland: de A12 was de eerste autosnelweg ter wereld met vluchtstroken!
getagged , , , , ,

Rotterdam in lichterlaaie

Afgelopen weekend was ik in Rotterdam, uit, in de Witte de Withstraat. We liepen van restaurant naar bar en onderweg spotte ik dit:

Call me stupid, maar ik had geen idee waar dit symbool voor stond. Mijn drie Rotterdamse vriendinnen lachten me uit, het feit dat ik praktisch gestrekt op de stoep lag om van dichtbij een foto te maken droeg hier misschien ook aan bij. Toen ik weer rechtop stond kreeg ik uitleg.

Op 14 mei 1940 wordt Rotterdam door de Duitsers gebombardeerd. In minder dan een kwartier (!) is de binnenstad vernietigd. Nederland capituleert. De stad brandt nog dagen en de begrenzing van het verwoeste gebied krijgt wordt de brandgrens genoemd. Rotterdam kiest na de oorlog niet voor herbouw maar voor vernieuwing van de binnenstad. Het oude centrum is dus totaal verdwenen en anders dan in de meeste steden is de historie nauwelijks zichtbaar in de bebouwde omgeving. In 2006 besluit het gemeentebestuur om de brandgrens te markeren met behulp van lampjes in het plaveisel. In mei 2010 is het ruim 12 kilometer lange lint, dat dus ook door de Witte de Withstraat loopt, voltooid. Met de brandgrens navigator kun je ook een virtuele tocht langs de brandgrens maken.

Weetje: Onder het mom van ‘vooruitkijken en niet terugblikken’ werd de wederopbouw in Rotterdam jaren gevierd op 18 mei, de dag waarop het puinruimen begon.

Getallen:

  • 14 mei 1940 om 13:27 uur: binnen 15 min. is de historische stad verwoest
  • ongeveer 850 doden en 2.000 gewonden
  • 258 hectare binnenstad in puin
  • 25.000 woningen en 11.000 overige panden geruïneerd
  • 80.000 mensen dakloos
getagged , , ,

De Kluun van WOII

Dé bestseller in WOII, vandaag op de Bucket List: Hollands Glorie.

De roman Hollands Glorie van Jan de Hartog kwam uit in 1940 en gaat over het zware en gevaarlijke leven in de scheepvaart. Het verhaal zette de zeesleepvaart op de kaart. Zoals KLM en DAF in de vorige eeuw tot ‘onze’ trots behoorden, groeide ook de zeesleepvaart uit tot een nationaal symbool.

Het verhaal gaf veel Nederlanders de erkenning die ze daarvoor niet kregen. Het boek werd in de oorlog een bestseller in bezet Nederland en een symbool tegen de Duitse bezetter. De Hartog moest hierdoor onderduiken en vluchtte uiteindelijk naar Engeland.

Heftig: In de periode dat hij onderdook, schreef hij in Amsterdam het manuscript voor Het Hemelbed. Toen hij op het punt stond om met het vliegtuig van Gibraltar naar de Verenigde Staten te vliegen, kwam hij er achter dat hij het manuscript in het hotel was vergeten. De Hartog ging terug en miste daardoor zijn vlucht. Het vliegtuig stortte neer, niemand overleefde het ongeluk.

Weetje: De Hartog emigreerde naar de VS en ging in het Engels schrijven. Hollands Glorie is zijn enige boek dat nooit is vertaald. Dat wilde hij niet, hij vond het ‘een echt Nederlands boek’.

Hoeveel exemplaren er uiteindelijk van Hollands Glorie zijn verkocht, is niet bekend. Aan de hand van de vele herdrukken zijn schattingen gedaan die uiteenlopen van honderdduizenden tot 1 miljoen.

getagged , , , ,